کشور افغانستان دارای ۶ حوزه‌ی نفتی است اما هم اکنون تنها در دو حوزه شمال حدود ۴۰ الی ۱۰۰ چاه آماده‌ی استخراج دارد و ظرفیت استخراج ۳۰۰ هزار بشکه نفت را برای این کشور به وجود آورده است که به طور کلی برای کشور کفایت می‌کند؛ اما نکته‌ای در این خصوص وجود دارد و آن این است که به دلیل اینکه در افغانستان زیرساخت متناسب و مدیریت یکپارچه وجود ندارد فعالیت پالایشگاه‌های سوخت این کشور نیز متوقف شده است. در نتیجه افغانستان مجبور است برای تامین نیاز خود مسیر واردات سوخت و محصولات پتروشیمی را دنبال کند.
نیازمندی‌های افغانستان در حوزه واردات سوخت و انرژی
افغانستان به‌طور ویژه و اساسی نیازمند واردات محصولات پالایشگاهی است. دلایلی چون؛ مسافت‌های طولانی بین شهرهای افغانستان و ضعف بسیار زیاد ساختاری این کشور سبب شده‌است تا افغانستان نتواند تحت عنوان کشوری خودکفا در محصولات پتروپالایشگاهی ایفای نقش نماید.
در باب افغانستان نکته درخور اهمیت این است که عمده سبد مصرف انرژی افغانستان شامل گازوئیل و بنزین می‌باشد و به سبب عدم پیشرفت، مقدار درخور توجهی از برق توسط سوخت دیزل تأمین میگردد و تا همین چند سال قبل حدود 35 درصد برق کابل توسط ژنراتورهای دیزلی تامین می‌شد و تمام برق شهر قندهار به همین روش تأمین می‌شده‌است. ژنراتورهایی که سوخت مصرفی‌شان گازوئیل بوده و به همین دلیل نرخ واردات گازوئیل در کشور افغانستان را تا سه برابر بنزین افزایش داده‌است. همچنین بسیاری از تولیدی‌ها برای ادامه فعالیت‌های خود به برق نیاز دارند و باید برق مصرف کنند و به ویژه در فصول سرد سال مانند زمستان نیازشان انرژی برق و سوخت‌های فسیلی بسیار بیشتر می‌شود.
مجموع این عوامل، در کنار ده ها عامل دیگر دست به دست هم داده که میزان قاچاق سوخت در مناطق مرزی این کشور – به خصوص ایران و افغانستان – بسیار بالا باشد و سوختی که مورد نیاز کشورخودمان است با عرضه خارج از شبکه(غیرقانونی) سوخت وارد کشور همسایه شود. در حالی که این می‌تواند یک فرصت طلایی برای صادرات نفت و گاز و فراورده‌های نفتی ما به این کشور باشد و به اقتصاد ملی ما کمک کند.
آیا برای افغانستان واردات سوخت و انرژی به تنهایی کافیست؟
البته در این خصوص باید به این نکته توجه شود که منظور از فرآورده های ذکر شده تنها بنزین و گازوئیل و مشتقات آن‌ها به عنوان سوخت و مکمل نیست؛ بلکه در باب بازار فرآورده‌های پتروشیمی و پلاستیکی در کشور افغانستان هم به واردات مواد اولیه شدیداً نیاز است.
این موضوع به خصوص پس از آمدن طالبان بسیار جدی تر شده است، چرا که طبق مقاله ای که قبلا در خصوص تحلیل صادرات به افغانستان در سال 1402 نیز در سایت راه ابریشم انتشار پیدا کرد، مدیریت جدید طالبان در افغانستان تا حدودی اقتصاد تولیدی این کشور را تکان داده و در چند سال اخیر کارخانجات زیادی تاسیس شده است که نیاز به مواد اولیه به خصوص در زمینه پلاستیک و لاستیک و مواد اولیه پتروشمی دارند که این نیاز به عدم وجود پتروشیمی خوب در این کشور باز میگردد.
همچنین بهتر است این نکته را نیز را بدانید که افغانستان به خصوص در فصول پاییز و زمستان نیاز مبرمی به کود اوره سفید که یک محصول پتروشیمیایی است دارد که در زمینه کشاورزی استفاده می‌شود و هر سال تجار زیادی از افغانستان سعی دارند چندین کانتینر از کود اوره سفید را به به کشور خود وارد کنند که این موضوع را در مقاله جداگانه به طور کامل توضیح خواهیم داد.
صادرکنندگان سوخت و محصولات پتروشیمی به افغانستان چه کشورهایی هستند؟
در حال حاضر واردات سوخت و محصولات پتروشیمی در افغانستان از 6 مبدأ اصلی کشورهای ایران، چین، پاکستان، امارات، روسیه و ترکیه تأمین می‌شود که در این بین، ایران و پاکستان همیشه در جهت کسب مقام اول صادرات به افغانستان با همدیگر در رقابت هستند. هر چند کشورهای دیگر از جمله روسیه سعی دارند نفوذ بیشتری به بازار افغانستان در این زمینه داشته باشند؛ چرا که مطابق با پیش‌بینی‌ها از حجم بازار افغانستان طی سال‌های آینده که تخمین زده می‌شود بزرگ‌تر هم شود.
همچنین با توجه به رونق و سوددهی که بازار افغانستان دارد مطمئنا کشورهای دیگر هم به زودی به این جرگه افزوده می‌شوند و تمایل خود را برای آغاز مراودات تجاری با این کشور نشان می‌دهند.
آنچه باید ایران در صادرات نفت و گاز و محصولات پتروشیمی به افغانستان انجام دهد(تیتر نهایی)
با توجه به ذخایر مطلوب نفت و گاز در ایران و همچنین تولید فرآورده‌های نفتی و فراهم بودن زیرساخت‌های آن، این بهترین فرصت است تا ایران صادرات فرآورده‌های نفتی و گازی (نه حتی نفت و گاز) را غنیمت شمرده و از این فرصت مطلوب برای تامین نیاز افغانستان استفاده نماید.
پتانسیلی که محقق شدن آن را می بایست در بازارهای منطقه‌ای و کشورهای همسایه‌ی ایران ازقبیل افغانستان جویا بود. افغانستان کشوری است که براساس بررسی ها و گزارش‌های به دست رسیده نیاز شدیدی به مصرف این محصولات در حال حاضر و آینده خواهد داشت و کشورمان می‌تواند به‌عنوان همسایه‌ی افغانستان نقش درخور توجهی در صادرات محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی به افغانستان داشته باشد.
افغانستان در شمار کشورهایی است که از واردکنندگان فرآورده‌های نفتی محسوب می شوند. دلایلی چون؛ مسافت‌های طولانی بین شهرهای افغانستان و ضعف بسیار زیاد ساختاری این کشور سبب شده‌است تا افغانستان نتواند تحت عنوان کشوری خودکفا در محصولات پتروپالایشگاهی ایفای نقش نماید.
مبادله تجاری ایران و افغانستان در حوزه سوخت و انرژی
ایران در گذشته هم با افغانستان در حوزه منابع سوختی نفت و گاز مبادلات گسترده‌ای داشته است ولیکن این مبادلات بیشتر معطوف خام فروشی بوده‌است.
با روی کار آمدن طالبان تجارت ایران با افغانستان برای مدت کوتاهی قطع شد و این دو کشور مراوده تجاری نداشتند. اما مدتی پس از روی کار آمدن طالبان اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ایران در تاریخ ۱/۶/۱۴۰۰ اعلام کرد که ایران صادرات بنزین و گازوئیل به افغانستان را از چند روز پیش و پس این تاریخ و بنا به درخواست طالبان از سر گرفته است
همانطور که گفته شد مبادلات ایران و افغانستان تا پیش از روی کار آمدن طالبان در زمینه‌ی خام فروشی نفت و گاز بود و درپاره‌ای از موارد منابعی چون گازوئیل از ایران روانه‌ی بازار افغانستان می‌شد ولی امروزه با توجه به نیازی که افغانستان به فراورده‌های نفتی و پالایشگاهی غیر از نفت و خام گاز دارد ایران باید به سمت صادرات این دست محصولات فراورده‌ای و همچنین محصولات پتروشیمی و انرژی سوق پیدا کند و پیش از اینکه دیگر رقبا در تامین ای نیازمندی‌ها نیزپیشگام شوند بهتر است ایران از فرصت استفاده کند.
دِفاکتور زمینه ساز آینده‌ی تجاری کشورهای مختلف با افغانستان
فرارسیدن فصل سرما چالش‌های زیادی را برای مردم کشور افغانستان به همراه خواهد آورد و کمبودهایی که این کشور در زمینه نفت و گاز و فراورده‌های آن‌ها دارد، یک ظرفیت اقتصادی به شمار می رود که اگر تامین نشود، در این کشور بحران مدیریت ایجاد می‌کند. همچنین عمده‌ی کشورها پیش از اینکه بخواهند وارد روابط رسمی بشوند عموماً درجه‌ای از روابط را برای حل مسایل و مشکلات خویش در پیش می‌گیرند که به اصلاح شناسایی دِفاکتو (شناسایی موقتی) قلمداد میگردد به این صورت که مبادلاتی که هم اکنون توسط کشورهای جهان با افغانستان صورت میگیرد با شناسایی موقتی نیازمندی های افغانستان برای رسیدن به سود و منافعشان در این کشور هستند و هنوز در جهت رسمی و دائمی با این کشور مراوده‌ای ندارند و در ظاهر مخالفانند و در عمل به طور موقتی با افغانستان در تعامل هستند که می‌تواند زمینه ساز آینده تجاری مطلوب طرفین گردد. کشور ما از جهت فاصله در قیاس با چین به افغانستان نزدیک‌تر است و ما ارتباط دوستانه‌ای با افغانستان داریم پس همه این موارد سبب میگردد که افغانستان در قدم اول نیم‌نگاهی به ما داشته‌باشند. همچنین ما نیز مشابه همان دستگاه‌هایی که برخی از چینی ها می‌خواهند به افغانستان عرضه کنند را تولید و عرضه می‌کنیم با این فرق که دستگاه‌های چینی‌ها از کیفیت کم تری برخوردار هستند و تاجران چینی نشان داده‌اند که در هر حال حاضرند این دستگاه را بسازند، کیفیت برای آن‌ها معیار نیست و فقط تقاضا برای ایشان مهم است اما تاجران و ماشین سازان ایرانی نشان داده‌اند که دستگاه‌هایی مساوی با استانداردهای جهانی اروپا می‌سازند ولی متاسفانه به دلیل اینکه ارزش پولی کشورمان روزانه در حال کاهش است و ارزش پولی افغانستان در قیاس با ایران در چند سال اخیر به جهت ثباتی که داشته ارزش بالاتری پیدا کرده است این یکی از مواردی می باشد که تاجران افغانی راغبند از ایران خرید کنند. افغانستان ظرفیت های خیلی خوبی برای ما دارد و ما می‌توانیم اقلام مختلفی را به آن صادر کنیم؛ لیتیوم، کروم، مس، آهن، زغال سنگ، طلا، نقره، سنگ مرمر و حتی اورانیوم از جمله ذخایر معدنی این کشور است که می‌تواند یکی از ظرفیت‌های خیلی مهم همکاری بین ایران و افغانستان به شمار آید.
سخنان معاون وزیر اقتصاد حکومت طالبان
عبداللطیف نظری معاون وزیر اقتصاد حکومت طالبان که شیعه مذهب است و از چهره‌های شاخص و شناخته شده افغانستان محسوب می‌شود، در نشستی که با تعدادی از فعالان رسانه ای ایران در کابل برگزار شد با شرح ظرفیت و زمینه‌های آشکار و نهان اقتصادی افغانستان، گفت با وجود اینکه افغانستان از نظر شرایط اقتصادی در ردیف پایین‌ترین کشورهای جهان به حساب می‌آید ولیکن از نظر ثروت معادن زیرزمینی در ردیف ثروت‌مندترین کشورهای دنیا قرار دارد.
عبداللطیف نظری گفت : افغانستان در حوزه‌ی انرژی با کمبود برق شدیداً رو‌به‌رو است و هم اکنون بخشی از نیازمندی های انرژی خویش را از دیگر کشورهای منطقه به‌خصوص از حوزه آسیای میانه وارد می کند که این بخش هم فرصت با ارزشی را برای سرمایه گذاری ایران فراهم کرده‌است. حتی به جهت استفاده از انرژی‌های بادی و خورشیدی، کشور افغانستان به دلیل بهره‌مندی از دو نعمت آفتاب تیز و بادهای فصلی و موسمی، شرایط بسیار مناسبی را برای سرمایه گذاری سرمایه گذاران به وجود آورده‌است.
وی گفت که در حوزه اکتشافات میدان های نفتی و گازی هم افغانستان به اکتشافات تازه‌ای رسیده‌است و تحقیقات اولیه نشان از آن دارد که توانمندی درخور توجهی از منابع نفتی و گاز در شمال افغانستان وجود دارد و با عنایت به تجربه‌های بسیار ارزشمند ایران در زمینه‌ی انرژی، ایرانیان می توانند قبل از اینکه دیگر کشورها در این زمینه‌ی مذکور فرصت را متعلق به خود کنند و در این میدان حضور یابند.
بدون دیدگاه