گزارش تحلیلی از وضعیت صادرات به افغانستان 2022-2023

افغانستان یکی از کشورهای همسایه ایران و یکی از گزینه های اصلی برای صادرات بسیاری از محصولات خوراکی، کشاورزی و صنعتی به شمار می‌آید. با این وجود در سال‎های اخیر، این کشور هر چند سال یک بار درگیر جنگ و ناآرامی شده است و طبیعتا بسیاری از برندها و نام‌های تجاری بین‌المللی بی‌خیال بازار نزدیک به چهل میلیون نفری آن شده‌اند (و همچنان می‌شوند). با این وجود صادرات ایران به افغانستان از سال‌ها پیش تا امروز همیشه پابرجا مانده است؛ اما نه مانند قبل. این تغییرات به شدت چشم گیر بوده است و باعث شده راه ابریشم در ادامه این توضیحات به بررسی وضعیت صادرات به افغانستان در سال 1402 بپردازد. پس با ما همراه باشید.

بررسی تغییرات در عوامل موثر بر صادرات به افغانستان در 2022

با در دست گرفته شدن قدرت توسط طالبان در افغانستان، تغییرات زیادی در خصوص صادرات به این کشور به وجود آمده است. برخلاف بسیاری از پیش‌بینی‌ها، طالبان توانستند در زمینه اقتصادی، تولیدی و به خصوص صادرات واردات عملکرد خوبی داشته باشند.

طالبان از زمان در دست گرفتن قدرت تا به امروز توانستند کارخانه‌ها و تولیدی‌های زیادی را راه اندازی کنند. علاوه بر این آن‌ها بر سخگیری زیاد در زمینه واردات و صادرات و تعرفه‌های گمرکی سعی کردن از کارخانه‌های خود حمایت کنند و تعرفه‌های گمرک را افزایش دادند تا واردات دیگر مانند گذشته به راحتی و ارزانی به این کشور صورت نگیرد.

از دیگر اقدامات طالبان برای واردات افغانستان که تاثیر خوبی را ایجاد کرد، به حداقل رساندن فساد در سیستم گمرکی بود و باعث شد رشوه به حداقل برسد. همچنین آن‌ها به دلیل اینکه برای صادرات نیاز داشتند زیرساخت‌های حمل و نقلی خوبی داشته و به آب‌های آزاد نیز دسترسی داشته باشند با کشورهای کلیدی استراتژی مناسبی را پیاده سازی کنند. به عنوان مثال با چین برای درست کردن زیرساخت جاده‌های کلیدی و راه اندازی کریدورهای حیاتی در ازای دسترسی دادن به بخشی از منابع طبیعی شان مذاکره کردند.

با این اوضاف آیا صادرات به افغانستان هنوز می‌تواند سودمند باشد؟

بله.با وجود تغییراتی که طالبان در افغانستان به وجود آوردند، باید به چند نکته توجه داشته باشیم:

• تمام کشورهای دنیا بی نیاز از واردات نیستند و حتی به چین و آمریکا نیز می‌توان صادرات انجام داد.
• طالبان با وجود همه این موارد باز هم کاملا در انجام کارها موفق نبوده اند زیرا برای رفع محدودیت‌های صادرات مجبور هستند امتیازهایی به سایر کشورها بدهند و حتی نمیتوانند هنوز با تولید داخلی کل نیاز کشور را تامین کنند.
• با وجود این اتفاقات در سال گذشته نه تنها صادرات به افغانستان کاهش پیدا نکرده است بلکه اندکی بیشتر نیز شده است؛ اما نه مانند گذشته. دقت نمایید صادرات به افغانستان حفظ شده است اما به شکلی دیگر که در جلوتر در خصوص آن صحبت خواهیم کرد.

پیش از آنکه در خصوص بهترین روش و استراتژی صادرات به افغانستان بعد از ورود طالبان صحبت کنیم بهتر است کمی به آمار صادرات بپردازیم.

آمار صادرات در افغانستان در سال 2022-2023

افغانستان در سال 2020 میزان 8.7 میلیارد دلار واردات از سایر نقاط جهان داشته است که هم اکنون این میزان صادرات به این کشور (یا به عبارتی واردات افغانستان) به بیش از 10 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال‌های قبل رشدی حدود 10 درصدی را تجربه کرده است.

جالب است بدانید در آمار کشورهایی با بیشتر سهم از صادرات به افغانستان در سال 2020 ایران با 20 درصد رتبه یک را داشته است و امارات (19%)، پاکستان (10%)، هند (9.8%)، آمریکا (7.7%)، قزاقستان (7.1%)، ازبکستان (6.5%) و چین (5.7%) در رتبه های بعد قرار داشتند. اما در سال 2022-2023 چین، پاکستان، هند، ایران و امارات متحده عربی پنج کشور اصلی تامین‌کننده افغانستان هستند. در این بین چین با سهم 25 درصدی بزرگترین تامین‌کننده افغانستان بود. پاکستان با سهم 20 درصدی دومین تامین‌کننده افغانستان بود. هند با سهم 15 درصدی سومین تامین‌کننده افغانستان بود. ایران با سهم 10 درصدی چهارمین تامین‌کننده افغانستان بود. و امارات متحده عربی با سهم 5 درصدی پنجمین تامین‌کننده افغانستان بود.

همان طور که مشاهده می‌کنید به دلیل صادرات ایران به افغانستان طی این مدت به شدت کاهش پیدا کرده است و پیش بینی می‌شود این روند نزول شدیدتری نیز داشته باشد.

مهمترین گروه های کالایی صادر شده به افغانستان

آمار نشان میدهد در سال ‌های گذشته بیشتر واردات کالا به افغانستان در حوزه مواد غذایی و کالاهای مصرفی بوده است و البته همچنان نیز هست. اما با توجه به عملکرد طالبان در زمینه احداث کارخانه‌های موادغدایی و تولید کالاهای مصرفی، آمار نشان میدهد افغانستان قصد در تامین نیاز داخلی خود و کاهش واردات اینگونه کالاها را دارد و با گذر زمان واردات این گوونه کالاها را همان طور کاهش می‌دهد. در عوض اعداد و ارقان نشان می‌دهد ماشین آلات و کالاهای سرمایه‌ای و مواد اولیه کارخانه‌ها به دلیل افزایش تعدادشان به شدت رو افزایش است.

از جمله کالاهایی که به تازگی رشد خوبی در زمینه صادرات به افغانستان داشته اند را میتوانید در زیر مشاهده کنید:

• ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آنها.

• محصولات صنعت آسیاب; مالت؛ نشاسته؛ اینولین؛ گلوتن گندم
• مواد اولیه خوراکی مورد نیاز برای کارخانه‌های غذایی
• تنباکو و جایگزین های تنباکوی تولیدی
• وسایل نقلیه از جمله راه آهن یا تراموا و قطعات و لوازم جانبی آنها
• سوخت های معدنی، روغن های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری؛ معدنی . . .
• ماشین آلات، لوازم مکانیکی، راکتورهای هسته ای، بویلرها؛ بخش هایی از آن
• آهن و فولاد
• غلات
• قند و شکر و شیرینی
• چربی ها و روغن های حیوانی یا گیاهی و فرآورده های برش آنها چربی های خوراکی آماده؛ حیوان . . .

بهترین استراتژی برای صادرات کالا به افغانستان در سال 1402 یا 2023

همان طور که مشاهده کردید با وجود تغیراتی که در بازار و اقتصاد کلان افغانستان به وجود آمده است، هنوز پتانسیل صادرات به افغانستان بسیار بالا است. اما متاسفانه بسیاری از شرکت‌های ایرانی نسبت به افغانستان یا دید قدیمی برای صادرات دارند یا فکر می‌کنند با ورود طالبان این کشور دیگر پتانسیل لازم را ندارند و حتی جرات نمی‌کنند به این کشور  سفر کنند.

تنها کاری که لازم است در این خصوص توسط ایران و شرکت‌های ایران بایستی انجام شود، این است که به علم روز به صادرات توجه کنند و به پتانسیل‌های جدید بازار افغانستان از جمله تامین مواد اولیه و ماشین آلات توجه کنند. همچنین در کنار این موارد هنوز افغانستان نتوانسته است تمام شکاف بازار خود را شناسایی و تامین کند و شرکت‌های ایرانی میتوانند با شناسایی شکاف‌های موجود در بازار افغانستان و حمله له آن‌ها سود خود را از این بازار در نظر بگیرند. البته باید به این نکته هم توجه شود که هنوز مانند قبل این کشور به دنبال محصولات اقتصادی برای محصولات مصرفی نهایی است و باید با مدیریت صادرات درست وارد این بازار شود. شرکت مدیریت صادرات راه ابریشم در کنار شما خواهد بود تا در راستای صادرات موفق به افغانستان مشاور و همراه شما باشد.

در کنار این این نکات البته اگر خود دولت ایران نیز بتواند با دادن امتیازهایی به افغانستان برای توسعه صادرات این کشور امتیازهایی دریافت کند می‌تواند کمک بسیاری به صادرات به افغانستان بکند. همانگونه که چین با اتخاذ سیاست مناسب توانسته است از رتبه 8 صادرکنندگان برتر به افغانستان به رتبه‌های اول دست پیدا کند.