کریدورها (به انگلیسی: corridors) شبکه‌های یکپارچه‌ای از زیرساخت‌های حمل و نقلی در یک ناحیه یا منطقه جغرافیایی هستند که برای تحریک رشد و توسعه اقتصادی طراحی شده‌اند تا کشورها و حتی قاره‌های مختلف را به هم برای انجام امور تجاری متصل کنند. در واقع کریدورها به عنوان مسیر تجاری مهم که از چند کشور می‌گذرند و یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های لازم برای توسعه تجارت شناخته می‌شوند. به همین دلیل کشورهای توسعه یافته جهت سهولت حمل و نقل بین الملل خود باید به فکر ایجاد یا بهینه سازی کریدورهای مناسب باشند.
کریدورهای بین المللی جدید شرق به غرب چین
طرح جاده ابریشم جدید یکی از همین کریدورهای مهم است که ابتدا در سال 2013 توسط رئیس جمهور وقت چین، شی جین پینگ مطرح گردید که در واقع الهامی از مفهوم جاده ابریشم است که ۲۰۰۰ سال پیش در عصر سلسله هان ایجاد شد. در واقع همین راه ابریشم که در قدیم وجود داشت یکی از ارکان مهم موفقیت چین در زمینه توسعه تجاری بود و هم اکنون نیز قصد دارد دوباره زنجیره‌ی به هم پیوسته‌ای را مانند آن ایجاد کند.
این طرح در سال 2017 با تشکیل مراسمی در کشور چین با حضور رهبران 30 کشور جهان، رسماً افتتاح شد. این طرح علاوه بر اینکه یک نقشه برنامه‌ریزی شده اقتصادی برای کشور چین محسوب می‌شود، امکانی تازه برای کشورهای قرار گرفته در این مسیر نیز به شمار می‌آید.
اصلی‌ترین هدف چین حفظ خط انتقال منابع به داخل کشور چین و صادر کردن کالا از این کشور و ایجاد رابطه میان چین و باقی کشورهای دنیاست.
مسیرهای کریدور جدید شرق به غرب
پروژه راه ابریشم جدید و مدرن که از آن تحت عنوان ابتکار کمربند و جاده چین (Belt and Road Initiative) یاد می‌شود و برگرفته از مفهوم جاده ابریشم می‌باشد، راهبردی است که توسط چین آغاز شده و در پی اتصال آسیا با آفریقا و اروپا از طریق شبکه‌های زمینی و دریایی با هدف تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و منافع کلان اقتصادی و بهبود یکپارچگی منطقه، بازگشت تجارت از دریا و هوا به خشکی و تسریع روند مبادلات تجاری و در نهایت رشد اقتصادی است. بر اساس نقشه مطروحه این کریدور ریلی- دریایی از قرار معلوم از بندر بمبئی هندوستان به بندر دبی یا همان جبل علی الامارات و سپس با خط راه‌آهن به ریاض، الحدیده، حیفا، بندر پیرائوس یونان و بعد بندر هامبورگ آلمان کشیده خواهد شد.
این طرح به عنوان کمربند اقتصادی راه ابریشم و راه ابریشم دریایی در مرکز سیاست خارجی چین قرار دارد و هم‌اکنون 137 کشور در این کارزار جهانی درگیر هستند. موضوع قابل اعتنا در این خصوص برای ایران این است که این کریدور به شکل آشکاری طرح کریدور شمال به جنوب ایران را دور زده و عملاً به عنوان پروژه‌ای جایگزین در آمده است.
دور زدن و کنار گذاشتن ایران از کریدورهای بین المللی چین
زورآزمایی میان دو ابرقدرت اقتصادی شرق و غرب در خاورمیانه درست در حالی رقم می‌خورد که گویا ایران نقش معناداری در این میان ندارد.
در نهمین جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، محسن شریعتی‌نیا، استاد دانشگاه شهید بهشتی و مدیر پروژه ابتکار کمربند و جاده، بیان کرد که ابریشم مجموعه‌ای از کریدورهاست که ایران در آن‌ها دور زده شده و این کریدورها از مسیرهای دیگری عبور می‌کنند. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد کریدورها جنبه فرعی ابریشم به حساب می‌آیند و در اصل با جهانی شدن زنجیره ارزش چینی روبه‌رو هستیم که یک زنجیره ارزش نسبتاً جدید در اقتصاد سیاسی بین‌المللی است. زنجیره ارزش چینی کاملاً در زنجیره ارزش اروپایی و آمریکایی تنیده شده است و این نقطه‌ای است که ایران به مشکل خورده و نتوانسته در دهه اول در ابریشم مشارکت کند. اگر ابریشم مجموعه‌ای از کریدورها بود یا یک پروژه زئوپلتیکی بود، ایران باید در مرکز آن قرار می‌گرفت، اما در حال حاضر ایران کاملاً در حاشیه است.
برعکس پاکستان طلایه‌دار طرح ابریشم است و یکی از طولانی‌ترین لیست پروژه‌ها را بین کشورهای عضو «ابتکار یک کمربند، یک راه» به عهده دارد تا به امروز حدود ۶۰ طرح در حوزه‌های مختلفی چون حمل و نقل، انرژی و مناطق ویژه اقتصادی اجرایی شده یا در حال اجراست. هدف کریدور اقتصادی چین و پاکستان موسوم به سی‌پک، پیوند زدن پاکستان به زنجیره ارزش چینی و تنیدن آن در اقتصاد چین است.
صحبت در خصوص دلیل حذف ایران از کریدور شرق به غرب
دلیل اصلی حذف ایران و دور زده شدنش تحریم بودن کشور ماست و تحریم امکان تنیدن ایران را حتی در زنجیره ارزش چینی هم نمی‌دهد، زیرا این زنجیره و همچنین سیستم و ساختار بانکی آن، کاملاً به زنجیره‌های آمریکا و اروپا وابسته است.
از جمله چالش‌های ایران برای تنیدن به این پروژه عظیم جهانی بر اساس نظرات اعضای اتاق بازرگانی در جلسه مذکور، این موارد بیان شد؛ موضوع پیوستن به FATF، تعیین تکلیف برجام، بالا بودن ضریب ریسک تجاری ایران، خروج چین از مشارکت و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی ایران و همچنین عدم توجه به بخش‌خصوصی برای حضور در این طرح و…
محسن شریعتی‌نیا، استاد دانشگاه شهید بهشتی که مدیر پروژه ابتکار کمربند و جاده است اینگونه سخن از دور زده شدن ایران در این طرح جهانی می‌زند آن هم ایرانی که به لحاظ موقعیت جغرافیایی در مرکزیت قرار دارد و در جاده ابریشم باستانی قدیم شاهراه ارتباطی محسوب می‌شده است نشان از بی لیاقتی مسولان این طرح دارد که موجب وارد شدن ضربه کاری به عمق استخوان اقتصاد ایران در آینده‌ای نه چندان دور خواهد شد و عقب ماندگی اقتصادی بیش از پیش را در پی خواهد داد. همچنین نشان از این دارد که نمی‌توان به قول مسولانی که تا دیروز همه امور را بر وفق مراد می‌پنداشتند اطمینان کرد.
بدون دیدگاه