قاچاق سوخت
قاچاق سوخت به عملیات غیرقانونی انتقال و فروش سوخت و بدون پرداخت مالیات یا هزینه‌های دیگر اطلاق می‌گردد. این فعالیت‌ها معمولاً در مرزها یا مناطق مرزی انجام می‌شود و ممکن است توسط شبکه‌های جرمی یا افراد غیرقانونی انجام گردد. قاچاق سوخت ممکن است به دلیل تفاوت قیمت سوخت در کشورهای مختلف، نرخ پایین سوخت در یک کشور نسبت به کشور دیگر، یا نبود زیرساخت‌های لازم برای تأمین سوخت در یک کشور، انجام شود. این فعالیت‌ها می‌تواند تأثیرات منفی و نامطلوبی بر اقتصاد، امنیت و محیط زیست داشته باشد. دولت‌ها و نهادهای مربوطه برای مقابله با قاچاق سوخت می‌بایست اقدامات جدی و محکمی از جمله تشدید نظارت در مرزها، افزایش جریمه‌ها برای قاچاقچیان، ترویج استفاده از سوخت‌های جایگزین و پایدار، و همچنین همکاری بین کشورها و رو آوردن به صادرات رسمی و قانونی و… برای مبارزه با این پدیده انجام دهند. مرزهای زمینی کشور ایران با افغانستان و پاکستان جولانگاه قاچاقچی‌های سوخت است، این سه دولت غیرفعالانه ایستاده‌اند و به از دست رفتن منابع کشورشان می‌نگرند.
وضعیت قاچاق سوخت از ایران به افغانستان
در سال ۱۴۰۲، وضعیت قاچاق سوخت از کشور ایران به افغانستان به عنوان یک مسأله جدی مطرح بوده‌است. این فعالیت غیرقانونی به دلیل تفاوت قیمت سوخت در دو کشور، وجود شبکه‌های قاچاق سوخت و… فعال است. با عنایت به قیمت بالای سوخت به‌ویژه بنزین در افغانستان (در مناطق غربی این کشور 42 هزار تومان و در مناطق شرق و جنوب و جنوب شرقی آن تا50 هزار تومان) می‌توان کاملا متوجه شد که با توجه به شبکه‌ای بودن قاچاق در همه زمینه‌ها از ایران به افغانستان، در این وضع هم قاچاق سوخت بالأخص بنزین از ایران به افغانستان چه معامله پرسودی می‌باشد. خام خیالی و بچه انگاری است که گمان شود در قاچاق سوخت تنها عده‌ای کارگر و قاچاقچی ساده فعال هستند. تفاوت قیمت از سه هزار تومان در ایران تا بالای 40 هزار تومان به حدی زیاد است که زیرساخت‌های شبکه‌های قاچاق در مدت سال‌های دراز به همت عوامل ایرانی و افغانستانی دوجانبه طراحی و ساخته شده است و در هر شرایطی این زیرساخت‌های کلان با توجه به منفعت‌هایی که دارد ترمیم و اصلاح و گسترش یافته است.
علیرضا یزدی نژاد، مدیر شرکت پخش فراورده‌های نفتی ناحیه تایباد ایران گفته‌است: «ماهانه بیش از پنج میلیون لیتر نفت گاز به ناوگان حمل و نقل خارجی با نرخ تعادل ۳۰۵ هزار ریال در جایگاه‌های دوغارون توزیع می‌گردد.» این مقام ایرانی همچنین گفت: «یک میلیون و ٩٨٤ لیتر انواع مختلف فرآورده‌های نفتی قاچاقی در چند ماه گذشته در مرز مشترک میان ایران و افغانستان در شرق خراسان رضوی کشف و ضبط شده است.» وی همچنین گفت: «کشف سوخت قاچاقی نسبت به سال گذشته بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته است.»
جهت مشاهده ” گزارش تحلیلی از وضعیت صادرات به افغانستان 2022-2023 ” کلیک کنید
وضعیت قاچاق سوخت از ایران به پاکستان
بعد از بحران افغانستان برای ایران، نوبت به پاکستان رسید. قاچاق کهکشانی و مفت سوخت ایران. پاکستان که افزایش قاچاق سوخت، ارز و کالا در کشورش را یک تهدید بالقوه برای خود قلمداد می‌کند. گزارش نهادهای رسمی این کشور از دخالت مسئولان پاکستان در زمینه فعالیت‌های غیرقانونی در ارتباط با قاچاق حکایت دارد، مساله‌ای که نخست وزیر پاکسان هم به آن اقرار دارد.
حدوداً اواسط شهریور امسال آژانس اطلاعات دولت پاکستان در یک گزارش بی سابقه از دست داشتن ده‌ها نفر از مسئولان پاکستان به خصوص در ایالت بلوچستان در معاملات غیرقانونی انواع سوخت از ایران اشاره کرد و حتی مدعی شد که سود حاصل از قاچاق در فعالیت‌های تروریستی صرف می‌گردد. در این گزارش آمده است: «سالیانه بیش از ۲ میلیارد و ۸۰ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل از ایران به پاکستان قاچاق می‌شود و ۹۹۵ پمپ‌بنزینِ پاکستانی سوخت قاچاق‌شدۀ ایران را می‌فروشند که حجم این قاچاق در سال جاری به میزانی بالاست که دولتمردان پاکستانی نیز از آن شکایت دارند به طوری که روزنامه پاکستانی «The Express Tribune» اردیبهشت امسال عنوان شد که طبق اعلام انجمن فروشندگان نفت کشور پاکستان، قاچاق سوخت ایران به پاکستان توسط دلال‌ها افزایش پیدا کرده‌است، به نحوی که حدود ۳۵ درصد از گازوئیل مصرفی در پاکستان به شکل غیرقانونی از ایران وارد این کشور می‌شود و این یعنی هم خسارت بسیار برای ایران و هم خسران اقتصادی برای پاکستان.
در شهریور ماه امسال، هزاران نفر از کارگران و طرفداران حزب «حق دو تحریک» پاکستان علیه محدودشدن معاملات تجاری مناطق مرزی با ایران دست به اعتراض زدند. دولت پاکستان مدعی است این اقدام را جهت مقابله با قاچاق انجام داده است اما سران برخی احزاب سیاسی در پاکستان نسبت به آن معترضند. معترضان معتقدند محدودیت و ممنوعیت‌های تجاری پاکستان در مرز با ایران فریب علیه مردم بلوچستان می‌باشد. معترضان تمام افرادی که در نقل و انتقالات میان مرزهای ایران و پاکستان شرکت داشته‌اند را ثبت‌نام شده در نهادهای زیر نظر دولت و با اجازه مقام‌های دولتی می‌دانند. معترضان اعتقاد دارند که تجارتشان قانونی بوده و برای این کار هزاران خودرو خریداری نموده‌اند.
من حیث المجموع ایران در نتیجه‌ی اتخاذ تصمیمات و سیاست‌های غلط به یک فرصت مناسب برای سوء استفاده گران تبدیل شده است و منفعت مالی آن نه به جیب دولت ایران می‌رود و نه به جیب دولت‌های افغانستان و پاکستان و در نتیجه‌ی عرضه غیرقانونی نجومی و عدم نظارت دستگاه‌های مربوطه، دولت‌ها متضرر و دلالان و قاچاقچیان سوخت به سودی عجیب و غریب و بسیار هنگفت می‌رسند که در نهایت به شکل گیری مافیای سوخت و تداوم و استمرار قاچاق سوخت می‌انجامد. اوضاع قاچاق سوخت و حجم معاملاتی آن بسیار أسف بار است این رقم به حدی بالاست که داد کشورهای مقصد آن‌ها که افغانستان و پاکستان باشند هم در آمده‌است و به وضع موجود معترضند و به مقابله با قاچاق سوخت می‌پردازند در این باره هر سه کشور فارغ از مبدا یا مقصد بودنشان متضررند و از نظر اقتصادی نفعی برای دولت‌ها ندارد و تنها به نفع عرضه کنندگان و تقاضاگران غیر قانونی سوخت می‌باشد. با این حال تضرر کشورمان ایران از این میان بیش از افغانستان و پاکستان است که هم منابع انرژی خود را از دست می‌دهد هم از نظر مالی و اقتصادی سرش عملا بی کلاه می‌ماند. در انتها به ارائه راهکارهایی برای مقابله با این پدیده‌ی مخرب اشاره می‌کنیم؛
ارائه راهکار
دولت برای مقابله با قاچاق سوخت می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
- تقویت نظارت و کنترل در مرزها: افزایش نظارت و کنترل‌های سفت و سخت در مرزها و ایجاد پایگاه‌های نظارتی موثر برای شناسایی و توقف قاچاق سوخت به طور سریع و صریح و ضرب الاجل برای حل این بحران از راه نظارت و کنترل.
- تشدید مجازات‌ها: افزایش مجازات برای افراد و گروه‌های قاچاقچی سوخت به‌طوری که ترس از مجازات سخت، افراد را از انجام فعالیت‌های قاچاقی منصرف کند.
- همکاری بین المللی: برقراری همکاری با کشورهای همسایه و سایر کشورها برای تبادل اطلاعات و همکاری در مبارزه با قاچاق سوخت چراکه آن‌ها هم سودی از قاچاق نمی‌برند و در پی مبارزه با این پدیده هستند.
- آموزش و روان‌آموزی: آموزش به جامعه در مورد خطرات قاچاق سوخت و تأثیرات منفی آن بر اقتصاد کشور و تهدیدات و خطرات جانی که برای قاچاقچیان سوخت وجود دارد.
- پیگیری مالی: پیگیری مالی و اقدامات علیه افراد و گروه‌های مشارکت دار در قاچاق سوخت برای ضبط دارایی‌های غیرقانونی آن‌ها.
عده‌ای هم از افزایش قیمت سوخت در ایران به عنوان یک راهکار برای مقابله با قاچاق سوخت یاد می‌کنند و آن را پیشنهاد می‌دهند. روشن است که اختلاف قیمت سوخت در ایران نسبت به پاکستان و افغانستان یکی از انگیزه‌های اصلی قاچاق سوخت محسوب می‌گردد ولیکن کاملا روشن است که افزایش قیمت سوخت نمی تواند راه حل مناسبی و اصولی دائمی برای مبارزه با سوخت باشد زیرا هم نرخ تورم در ایران به گونه‌ای است که این کاهش تفاوت قیمت سوخت ایران با افغانستان و پاکستان که از راه افزایش قیمت قرار باشد ایجاد شود. در کوتاه‌ترین زمان ممکن جبران و بلکه بیشتر از قبل می‌کند و هم توازن میان قیمت کالاهای اساسی ایران با درآمد مردم وجود ندارد که بخواهد با دیگر کشورها قیاس شود.
در مجموع با اجرای راهکارهای فوق، می‌توان بهبود قابل توجهی در مبارزه با قاچاق سوخت از ایران داشت.
بدون دیدگاه