بررسی واردات و صادرات کود در ایران

با افزایش جمعیت و نیاز روزافزون افراد به محصولات غذایی، صنعت کشاورزی اهمیت بسیاری پیدا کرده است. کود، یکی از مهم‌ترین نیازهای کشاورزی و گلخانه‌ای است که در کیفیت محصولات تأثیر فراوانی می‌گذارد. در نتیجه مهم است هر کشاورزی یا گلخانه‌داری در هر کشوری از کود استفاده نماید و این صنعت را به نحوی رونق بخشد که نه تنها نیاز به واردات و خروج ارز از کشور کمتر شود؛ بلکه از این طریق صادرات و کسب درآمد نیز داشته باشد. لازمه این امر این است که کشورها باید بازاری برای خرید و فروش کود در انواع مختلف فراهم آورند تا کشاورز خریداری نماید. این بازار می‌تواند به وسیله تولید داخل تأمین شود و یا واردات کود آن را تکمیل نمایند. اما از نظر اقتصاد به خصوص اقتصاد کلان هر کشوری دوست دارد خروج ارز و هزینه‌ها را به حداقل برساند.

در خصوص ایران که از نظر کشاورزی پتانسیل بالایی دارد این سوال به وجود می‌آید که آیا کودهای داخلی ما جوابگوی نیاز کشاورزی ما است یا خیر؟ در این مطلب قصد داریم تا تولید کود و واردات و صادرات کود در ایران را بررسی کنیم و به تحلیل آن از نظر اقتصاد کلان بپردازیم.

وضعیت تولید و صادرات کود در ایران

همان طور که عنوان شد تولید کود در داخل کشور از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. کودهای آلی و شیمیایی، منابع مهمی برای افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و بهبود خاک‌های زراعی به حساب می‌آیند. حجم تولید کود در ایران در سالیان اخیر دچار نوسانات زیادی شده است که مهمترین دلیل این نوسانات را می‌توان به نوسانات ارز و عدم حمایت و ناکارآمدی دولت (مثل همیشه) دانست. به گفته مسئولین ایران توانسته است 90 درصد کود شیمیایی نیاز داخلی خود را تأمین کند و در سال 1401 میزان واردات کود را به حداقل برساند. اما در سالیان اخیر عواملی مانند نوسانات ارزی و اضافه شدن مالیت بر ارزش افزوده بر مواد اولیه تولید کود، افزایش بی‌دلیل قیمت مواد اولیه کود توسط پتروشیمی‌های داخلی (به دلیل دلالی و منفعت‌طلبی) و عدم حمایت دولت از تولیدکنندگان (مانند عدم اعطای یارانه برای خرید مواد اولیه) باعث شده است تولید‌کنندگان تولید خود را کاهش دهند و آماری نیز که ایران در اخبار اعلام می‌تواند یک آمار گول زننده بیشتر نباشد.

البته باید نکته‌ی دیگری را نیز در نظر بگیریم و آن صادرات کود است. اگر قرار باید ایران صادرات کود داشته باشد باید علاوه بر تولید مازاد بر نیاز داخلی، کیفیت مناسب و استاندارد را نیز رعایت نماییم. این امر متأسفانه داخل ایران به خوبی صورت نمی‌گیرد. هر چند ایران در برخی از خبرگزاری‌ها به عنوان یازدهمین صادرکننده کود جهان معرفی شده است؛ اما آیا مقصد این میزان کود به کشورهای معتبر بوده یا کشورهایی که ارزش بالایی برای صادرات ندارند. متأسفانه عدم استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید کود یکی از عاملان مهم در کیفیت پایین کود شیمیایی ایران است. به علاوه، نبود نهادهای مربوطه جهت بررسی کیفیت انواع کودهای شیمیایی، در کیفیت پایین کودها تأثیر گذاشته است.

با تولید کودهای داخلی، کشورها به مرور زمان وابستگی به واردات کودها را کاهش می‌دهند و خودتحکیمی بیشتری در زمینه تأمین نیازهای کشاورزی پیدا می‌کنند. در ادامه، صنعت تولید کود می‌تواند بخشی از اقتصاد کشور را تشکیل دهد و اشتغال‌زایی در سطح ملی و مناطق روستایی را تا حد زیادی ترویج دهد. تولید کود در داخل کشور به دلیل شناخت بهتر شرایط زراعی و نیازهای کشاورزی، امکان بهینه‌سازی ترکیبات و فرآوری‌های بهتر را فراهم می‌آورد و کودهای باکیفیت و مناسب برای شرایط محلی تولید می‌شوند.

به گزارش ایلنا، ایران توانایی تولید دو برابر کودهای مایع، کودهای ترکیبی و کلاته، بیشتر از نیازهای کشور را دارد؛ اما به دلیل نبود یارانه دولتی امکان صادرات وجود ندارد. نکته‌ای که اهمیت دارد این است که اگر دولت و دانش‌بنیان به شرکت‌های خصوصی کمک کند و از آن‌ها حمایت کنند، تحولات بسیاری در صنعت کود رخ خواهد داد. عدم حمایت سازمان‌های مربوطه، علاوه بر کاهش نیاز کشور، مانع صادرات کود می‌شود.

قیمت‌ کودهای شیمیایی تغییرات بسیاری داشته است و افزایش قیمت مواد اولیه، حمل و نقل، افزایش هزینه مربوط به نیروی انسانی و هزینه گمرک ازجمله دلایل آن به حساب می‌آید. همچنین واردات اولیه پایه کودهای کشاورزی تا سال 1401، به کمترین میزان خود رسیده بود. در چند سال اخیر، قیمت کود نوسانات زیادی داشته است؛ اما کیفیت آن نسبت به گذشته تا حدودی بهبود یافته است. قیمت این محصول در بازار جهانی نیز در حال تغییر است و به مراتب، بر کشور ایران نیز تأثیر می‌گذارد.

با تولید کودهای داخلی مسائلی مانند حمل و نقل بین‌المللی و انتشار آلودگی‌ها به دلیل واردات کاهش می‌یابد. اگر کود در داخل کشور انجام شود، کشاورزان می‌توانند بهبود تولید محصولات کشاورزی خود را از طریق تغذیه بهینه گیاهان و افزایش عملکرد محصولات را تضمین کنند. برنامه‌ریزی مناسب، استفاده از فناوری‌های نوین، تحقیقات کشاورزی پیشرفته و مدیریت مطلوب منابع در تولید کود در داخل کشور تأثیرگذار است. کود پاکسازان، کود یزد، کود سیپا، کود آذر باد و کود ایران ازجمله برند کودهای داخلی محسوب می‌شوند.

با این وجود بیشتر کودهایی که در داخل تولید می‌شوند، از کیفیت بالایی برخوردار نیستند. در نتیجه، کشاورزان ترجیح می‌دهند تا از کودهای باکیفیت خارجی برای تقویت محصولات خود استفاده کنند. واردات بیش از اندازه کود، حتی در میزان سود صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای دیگر هم اثر می‌گذارد و تراز اقتصادی کشور را برهم می‌زند. ترکیه، اصلی‌ترین واردکننده کود به ایران است. به گفته صیاد فرهادی، رئیس انجمن تولیدکننده کود کشور، ارزش افزوده اضافه شده مواد اولیه در صنعت، یکی از معضلات اخیر محسوب می‌شود. همین مسئله سو استفاده شرکت‌های پتروشیمی که تولیدکننده مواد اولیه هستند را در پی داشته است.

وضعیت واردات کود خارجی به ایران

با این وجود بیشتر کودهایی که در داخل تولید می‌شوند، از کیفیت بالایی برخوردار نیستند. این آمار در زمینه گلخانه بیشتر از کشاورزی سنتی دیده می‌شود. هر چند تولید کود برای کشاورزی و گلخانه در ایران انجام می‌شود؛ اما در زمینه گلخانه تولید کمتر  و کیفیت کود پایین‌تر می‌باشد. در نتیجه گلخانه‌داران و برخی کشاورزان ترجیح می‌دهند تا از کودهای باکیفیت خارجی برای تقویت محصولات خود استفاده کنند. واردات بیش از اندازه کود، حتی در میزان سود صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای دیگر هم اثر می‌گذارد و تراز اقتصادی کشور را برهم می‌زند. ترکیه و سپس دبی، اصلی‌ترین کانال‌های واردات انواع برند کود به ایران هستند. کشورهایی مانند روسیه، هند چین، آمریکا، هلند، مراکش و بسیاری دیگر از کشورها، ازجمله معروف‌ترین واردکننده کود به داخل ایران محسوب می‌شوند. کشور روسیه، بزرگ‌ترین صادرکننده کود کشاورزی در جهان است. اما به دلیل جنگی که در روسیه اتفاق داد، قیمت کود در سراسر دنیا با تغییرات بسیاری همراه شد.

به گفته صیاد فرهادی، رئیس انجمن تولیدکننده کود کشور، ارزش افزوده اضافه شده مواد اولیه در صنعت، یکی از معضلات اخیر محسوب می‌شود. همین مسئله سو استفاده شرکت‌های پتروشیمی که تولیدکننده مواد اولیه هستند را در پی داشته است. این موضوع در کنار استاندارد نبودن برخی کودهای ایرانی کشاورزان را ترغیب می‌کند تا از کودهای خارجی به جای کودهای تولید داخل کشور، استفاده کنند. علت عدم اعتماد کشاورزان به کودها و سموم داخلی، کیفیت پایین این محصولات است که سلامت محصولات کشاورزی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همچنین کودهای بی‌کیفیت بسیاری که از سمت کشور چین، وارد کشور می‌شوند؛ بازار کود داخلی را دچار تحولاتی متعددی می‌کنند. ایران در سال 1399، به چهار میلیون و پانصد هزار تن کود شیمیایی برای محصولات کشاورزی خود، نیاز داشته است.

همچنین کود اوره سفید، یکی از کودهایی است که توسط شرکت پتروشیمی ایران تولید و عرضه می‌شود. کشور افغانستان و بسیاری از کشورهای دیگر، برای بهبود صنعت کشاورزی خود به این کود نیاز داشتند. دلال بازی‌های موجود در بازار ایران، شرایط خرید کود توسط کشورهای دیگر را دشوار می‌کرد و در نتیجه، خریداران را از خرید منصرف می‌کرد.

برندهای مطرح کودهای خراجی که وارد ایران می‌شوند

اگر نیازمند خرید کود مایع به خصوص برای گلخانه شدید بهتر است برای واردات کود، به برند و کشور سازنده آن توجه کافی داشته باشید. هرچند در زمینه کشاورزی نصف محصولات فله و بدون برند هستند؛ اما در زمینه گلخانه، کودهای آمریکایی (مانند کود فلورافلکس و کود ادونس) و کودهای هلندی (مانند کود فیدینگ گرین هوس و کود بایوبیز) شناخته شده بود و واردات خوبی دارند. هر چند این کودهای نیز در امسال کمبود در بازار مواجه شده اند.

جهت خرید کود خارجی باکیفیت می‌توانید از وبسایت ایران گرولایت که شرکتی معتبر در زمینه فروش کود می‌باشد استفاده نمایید.

جمع بندی

واردات کود به ایران یک مسئله اقتصادی و کشاورزی مهم است. واردات کودهایی باکیفیت بالا، می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر صنعت کشاورزی و تولید محصولات داشته باشد. به علاوه، می‌تواند به افزایش تولید محصولات کشاورزی، بهبود کیفیت آن‌ها و مدیریت بهتر منابع طبیعی نیز کمک کند. توجه به تنوع و انتخاب کودهای مناسب، بهره‌وری کشاورزان را بهبود می‌بخشد و رقابت‌پذیری کشاورزی ایران در بازار جهانی را تقویت می‌کند. تولید کود در داخل کشور، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت مناسب است.

با تولید کود داخلی، وابستگی به انواع مختلف کودهای خارجی و ناپایداری در تأمین نیازهای کشاورزی، تا حد قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. دولت و مسئولان باید با همکاری کشاورزان، صنعت کود و نهادهای مرتبط به آن را با سیاست‌های موثر برای واردات کود به کشور تعیین کنند. تولیدکنندگان داخلی تلاش می‌کنند تا با توسعه دانش و گسترش تحقیقات در زمینه تولید کود، به استقلال برسد و بازار کود در ایران را به دست بگیرند.