در هفته‌های اخیر، ویدیویی از یک عضو دومای روسیه در شبکه‌های اجتماعی جنجال به پا کرد که ادعا می‌کرد هندوانه‌های ایرانی حاوی نیترات بالایی هستند و ممکن است خطراتی برای سلامتی داشته باشند . این مقام با استفاده از دستگاهی دستی مدعی شد که سطح نیترات در هندوانه‌های ایرانی پنج برابر بیشتر از محصولات داغستان است. در مقابل، وزارت جهاد کشاورزی ایران این اتهام را قاطعانه رد کرد و اعلام نمود که میانگین نیترات در هندوانه‌های ایرانی تنها 10 میلی‌گرم بر کیلوگرم است، در حالی که حد مجاز در ایران و روسیه 60 میلی‌گرم بر کیلوگرم تعیین شده است . این ماجرا تنها نوک کوه یخ مشکلات صادرات کشاورزی ایران است که با چالش‌هایی مانند رد محصولات به دلیل نیترات بالا، باقی‌مانده سموم یا آفلاتوکسین در بازارهای جهانی مواجه شده‌اند. این گزارش به بررسی این مسائل، تحلیل دلایل ریشه‌ای و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت می‌پردازد.
اهمیت نیترات و سموم در کشاورزی
نیترات‌ها، که از طریق کودهای نیتروژنه وارد محصولات کشاورزی می‌شوند، در مقادیر بالا می‌توانند به بیماری‌هایی مانند مت‌هموگلوبینمی منجر شوند که به‌ویژه برای کودکان خطرناک است. باقی‌مانده سموم کشاورزی، ناشی از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها، نیز می‌تواند مسمومیت‌های حاد یا بیماری‌های مزمن مانند سرطان را به دنبال داشته باشد . کشورهای توسعه‌یافته، به‌ویژه در اروپا و آمریکا، استانداردهای بسیار سختگیرانه‌ای برای این مواد دارند و عدم رعایت آن‌ها به رد محصولات منجر می‌شود. این موضوع برای ایران، که به دنبال گسترش صادرات غیرنفتی است، چالشی جدی ایجاد کرده است.
موارد رد محصولات کشاورزی ایران
در سال‌های اخیر، محصولات کشاورزی ایران در بازارهای بین‌المللی با موانع متعددی مواجه شده‌اند. در ادامه، هر مورد به‌صورت مختصر توضیح داده شده است:
- صیفی‌جات به اروپا و آمریکا: چندین محم
بررسی چالش‌های صادرات کشاورزی ایران با تمرکز بر نیترات بالا و سموم در محصولاتی مانند هندوانه، کیوی و پسته. تحلیل دلایل، تأثیر بر اعتبار ایران در شرایط تحریم و راهکارهای عملی برای بهبود کیفیت و حفظ بازارهای جهانی.
وله صیفی‌جات ایرانی به دلیل سطح بالای نیترات رد شده‌اند، که نشان‌دهنده مشکلات در مدیریت کوددهی است.
- فلفل دلمه‌ای به روسیه: روسیه به دلیل فقدان گواهینامه باقی‌مانده سموم و نقض استانداردهای بهداشتی، واردات فلفل دلمه‌ای ایران را ممنوع کرده است.
- کیوی به امارات متحده عربی: امارات 20 تن کیوی ایرانی را به دلیل عدم رعایت پروتکل‌های قرنطینه پیش از صادرات برگشت داده است .
- کیوی به هند: هند به دلیل وجود ذره‌های سفید روی کیوی‌ها و عدم انطباق با استانداردهای سموم باقی‌مانده، واردات این محصول از ایران را متوقف کرده است .
- کشمش به اروپا: صادرات کشمش ایران به دلیل استفاده نادرست از آفت‌کش‌ها و روش‌های سنتی خشک‌کردن با مشکل مواجه شده و کیفیت آن مورد انتقاد قرار گرفته است .
- پسته به اتحادیه اروپا: بیش از 26 محموله پسته ایرانی به دلیل سطح بالای آفلاتوکسین، یک سم قارچی خطرناک، توسط اتحادیه اروپا رد شده است.
تأثیر بر اعتبار ایران در شرایط تحریم
در شرایطی که ایران تحت تحریم‌های اقتصادی قرار دارد، صادرات کشاورزی یکی از معدود راه‌های حفظ ارتباط با بازارهای جهانی و کسب درآمد ارزی است. با این حال، رد مکرر محصولات به دلیل نیترات بالا، سموم یا آفلاتوکسین، اعتبار ایران را به شدت تضعیف کرده است. کشورهایی مانند روسیه، هند و امارات که می‌توانند شرکای تجاری کلیدی باشند، به دلیل نگرانی‌های کیفی به رقبای ایران مانند ترکیه یا هند روی آورده‌اند. این مسائل نه تنها به از دست رفتن بازارهای موجود منجر می‌شود، بلکه تلاش‌های بازاریابی برای جذب مشتریان جدید را نیز بی‌اثر می‌کند. در شرایط تحریم، که ایران باید با کیفیت برتر و اعتمادسازی مشتریان را مشتاق نگه دارد، این مشکلات نتیجه‌ای کاملاً معکوس داشته و بازارهای صادراتی ایران را در معرض خطر جدی قرار داده است.
تحلیل دلایل ریشه‌ای
این چالش‌ها از چندین عامل کلیدی ناشی می‌شوند:
- روش‌های سنتی کشاورزی: استفاده گسترده از کودهای نیتروژنه و آفت‌کش‌ها بدون مدیریت دقیق، سطح نیترات و سموم را در محصولات افزایش می‌دهد.
- کمبود فناوری‌های پیشرفته: فقدان دسترسی به فناوری‌های کشاورزی دقیق، مانند حسگرهای خاک یا سیستم‌های مدیریت هوشمند، باعث استفاده ناکارآمد از کود و سم می‌شود.
- نظارت ضعیف بر کیفیت: فرآیندهای کنترل کیفیت پیش از صادرات در ایران به اندازه کافی دقیق نیستند، که منجر به ارسال محصولات غیراستاندارد می‌شود.
- استانداردهای متفاوت: استانداردهای سختگیرانه بازارهای هدف، به‌ویژه اروپا و روسیه، با استانداردهای داخلی ایران همخوانی کامل ندارد.
- عوامل سیاسی و رقابتی: برخی ادعاها، مانند مورد هندوانه، ممکن است انگیزه‌های سیاسی داشته باشند، همان‌طور که یک نماینده ایرانی آن را “تبلیغ برای محصولات داگستان” نامید.
راهکارهای پیشنهادی
برای غلبه بر این چالش‌ها و تقویت جایگاه ایران در بازارهای صادراتی، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- آموزش کشاورزان: برنامه‌های آموزشی برای ترویج کشاورزی پایدار و کاهش استفاده از کودها و آفت‌کش‌ها ضروری است.
- سرمایه‌گذاری در فناوری: استفاده از فناوری‌های کشاورزی دقیق، مانند سیستم‌های آبیاری هوشمند و حسگرهای خاک، می‌تواند مصرف مواد شیمیایی را بهینه کند.
- تقویت نظارت بر کیفیت: ایجاد آزمایشگاه‌های پیشرفته و تشدید بازرسی‌های پیش از صادرات از ارسال محصولات غیراستاندارد جلوگیری می‌کند.
- هماهنگی با استانداردهای جهانی: تطبیق استانداردهای داخلی با الزامات بازارهای هدف، به‌ویژه اروپا و روسیه، حیاتی است.
- توسعه ارقام مقاوم: سرمایه‌گذاری در تحقیقات برای تولید ارقام مقاوم به آفات می‌تواند نیاز به آفت‌کش‌ها را کاهش دهد.
- حمایت‌های دولتی: ارائه یارانه و تسهیلات مالی به کشاورزانی که روش‌های مدرن را پیاده‌سازی می‌کنند، انگیزه ایجاد می‌کند.
نتیجه‌گیری
ماجرای اخیر هندوانه‌های ایرانی تنها نمونه‌ای از چالش‌های بزرگ‌تر در صادرات کشاورزی ایران است. رد محصولات به دلیل نیترات بالا، باقی‌مانده سموم یا آفلاتوکسین، ضرورت بازنگری در روش‌های کشاورزی و نظارت بر کیفیت را نشان می‌دهد. با اجرای راهکارهای پیشنهادی، ایران می‌تواند از خسارات مالی جلوگیری کرده و اعتبار خود را به‌عنوان یک صادرکننده قابل اعتماد در بازارهای جهانی بازسازی کند. این اقدامات نه تنها به اقتصاد کشور کمک می‌کند، بلکه سلامت مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی را نیز تضمین خواهد کرد.
بدون دیدگاه