در سال ۱۴۰۳، ترانزیت خارجی ایران به نقطه‌ای کم‌نظیر رسید. برای نخستین بار در ۴۶ سال اخیر، میزان عبور کالا از خاک ایران از مرز ۲۰ میلیون تن فراتر رفت و کشور را به باشگاه ۲۰ میلیونی‌ها وارد کرد. این جهش ۲۶ درصدی نسبت به سال گذشته، نتیجه مجموعه‌ای از سیاست‌های توسعه‌ای، بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و تعاملات بین‌المللی است. اما چرا ترانزیت تا این حد اهمیت دارد و چه عواملی به این رشد بی‌سابقه کمک کرده‌اند؟
رکوردشکنی در ترانزیت: از کجا به کجا؟
ترانزیت کالا از ایران تا چند سال پیش رقمی بین ۵ تا ۱۳ میلیون تن را تجربه می‌کرد. در سال ۱۴۰۲، یک افزایش ۵۲ درصدی آن را به ۱۶.۳۴ میلیون تن رساند و حالا در ۱۱ ماهه ۱۴۰۳، این عدد به ۲۰.۳ میلیون تن رسیده است. این افزایش، ایران را بیش از هر زمان دیگری به هدف ترانزیت ۴۰ میلیون تنی که برای کاهش وابستگی به نفت در نظر گرفته شده، نزدیک می‌کند.
گمرکات پیشرو در ترانزیت ایران
طبق اعلام فرود عسگری، رئیس کل گمرک ایران، بخش عمده‌ای از ترانزیت کشور از سه دروازه اصلی انجام شده است:
- منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی با ۵.۳ میلیون تن کالا
- گمرک پرویزخان با ۴.۶ میلیون تن کالا
- گمرک باشماق با ۲.۷ میلیون تن کالا
این سه گذرگاه بیش از ۶۲ درصد از کل ترانزیت ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
محرک‌های رشد ترانزیت در ایران
۱. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل
اتصال‌های ریلی جدید، بهبود جاده‌های ترانزیتی و تسهیل فرآیندهای گمرکی، مسیرهای عبور کالا را روان‌تر کرده‌اند. پروژه‌هایی مانند راه‌آهن شلمچه-بصره نقش کلیدی در این رشد داشته‌اند.
۲. نقش دیپلماسی اقتصادی
وزیر راه و شهرسازی فرزانه صادق در دیدار با دبیرکل اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل جاده‌ای (ایرو) اعلام کرد که ایران نه‌تنها به باشگاه ۲۰ میلیون تنی‌ها پیوسته، بلکه هدف‌های بالاتری در سر دارد. مذاکرات با کشورهای منطقه، مسیرهای جدیدی را برای عبور کالا از ایران باز کرده است.
۳. افزایش ترانزیت فرآورده‌های نفتی
امین ترفع، سرپرست مرکز امور بین‌الملل وزارت راه‌وشهرسازی، اعلام کرد که بخش عمده‌ای از کالاهای ترانزیتی فرآورده‌های نفتی هستند که بیشتر از طریق اقلیم کردستان به کشورهای دیگر صادر می‌شوند.
ترانزیت: مزیتی فراتر از درآمد ارزی
کارشناسان معتقدند که رشد ترانزیت تنها یک مسئله اقتصادی نیست؛ بلکه راهبردی و ژئوپلیتیکی نیز هست. عبور کالا از ایران مزایای متعددی دارد، از جمله:
✅ افزایش درآمدهای ارزی و کاهش وابستگی به نفت
✅ تقویت جایگاه بین‌المللی ایران به عنوان هاب ترانزیتی منطقه
✅ ارتباط و وابستگی متقابل اقتصادی با قدرت‌های بزرگ و کشورهای همسایه
✅ کاهش تأثیر تحریم‌ها از طریق وابسته کردن کشورهای دیگر به مسیرهای ایران
✅ رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در بخش‌های حمل‌ونقل و لجستیک
چشم‌انداز آینده ترانزیت در ایران
با توجه به روند صعودی ترانزیت در دو سال اخیر، هدف ۴۰ میلیون تنی دیگر یک رؤیا نیست. توسعه مسیرهای جدید، بهبود روندهای گمرکی و همکاری‌های بین‌المللی، می‌تواند ایران را به یکی از قطب‌های اصلی ترانزیت منطقه تبدیل کند. به نظر می‌رسد که ایران نه‌تنها به باشگاه ۲۰ میلیونی‌ها پیوسته، بلکه قصد دارد آن را به نقطه شروعی برای جهشی بزرگ‌تر تبدیل کند.
بدون دیدگاه