بارنامه و انواع آن

بارنامه یا همان (BL-BOL) BILL OF LADIN) یک سند قانونی است که توسط یک شرکت حمل‌و‌نقل برای یک فرستنده صادر می‌شود که نوع بار، مقدار بار تعیین شده و مقصد کالای حمل شده را مشخص می‌کند. به عبارت دیگر بارنامه دو ویژگی مهم دارد:

• وجود بارنامه دلالت بر رسید کالا است که توسط حمل کننده به صاحب کالا داده می شود.
• دوم وجود بارنامه نشان دهنده سند مالکیت کالا در زمان حمل توسط دارنده بارنامه است.

چرا بارنامه مهم است؟

اهمیت بارنامه به این دلیل است که یک سند الزام‌آور قانونی است که تمام جزئیات لازم را برای پردازش دقیق یک محموله در اختیار حامل و فرستنده قرار می‌دهد. این بدان معناست که در صورت لزوم می‌توان از آن در دعاوی قضایی استفاده کرد.

علاوه بر این، بارنامه امکان تفکیک وظایف را فراهم می‌کند که بخش مهمی از ساختار کنترل داخلی یک شرکت برای جلوگیری از سرقت است. در پاسخ به این سؤال که در بارنامه چه چیز‌هایی نوشته می‌شود باید بگوییم که بارنامه شامل نام و آدرس فرستنده و گیرنده، تاریخ حمل، مقدار، وزن دقیق، ارزش و طبقه‌بندی بار است. علاوه بر این، شرح کاملی از نوع بسته‌بندی استفاده شده، دستورالعمل‌های خاص برای شرکت حمل‌کننده و هر شماره ردیابی سفارش ویژه نیز در بارنامه نوشته شده است.

انواع بارنامه

در حوزه حمل و نقل بارنامه های مختلفی وجود دارد که هر کدام از آن ها بر اساس وسیله حمل، روش حمل یا استاندارد بارنامه نام های مختلفی دارند. شناسایی هر کدام از این گروه بندی ها نشان دهنده الزامات و نیازمندی های خاص حوزه حمل و نقل است.

در حوزه بین المللی انواع گروه بندی رایج برای بارنامه به صورت زیر می باشد:

• بارنامه حمل با کامیون
• بارنامه حمل با کشتی
• بارنامه حمل با هواپیما
• بارنامه حمل با قطار
• بارنامه حمل سراسری
• بارنامه حمل مرکب
• بارنامه حمل مرکب فیاتا

البته این نکته نیز قابل توجه است که بارنامه ها را میتوان بر اساس داخلی یا بین المللی و همین طور بر اساس ماهیت به کاغذی و الکترونیکی هم تقسیم کرد.

بارنامه حمل با کامیون داخل کشور (داخل کشور )

این نوع بارنامه توسط دولت چاپ و طی مقررات از طریق سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای در اختیار موسسات و شرکت های حمل ونقل قرار داده می شود. بارنامه جاده ای داخلی دارای شش نسخه می باشد که توزیع نسخ آن به شرح ذیل است.

• بارنامه مخصوص گیرنده کالا (نسخه تمبردار)
• بارنامه مخصوص سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای
• بارنامه مخصوص راننده
• بارنامه مخصوص فرستنده کالا
• بارنامه مخصوص شرکت یا موسسه حمل و نقل

اطلاعات مندرج در بارنامه جاده ای داخلی

اطلاعات عمومی: شماره بارنامه ، سریال بارنامه

اطلاعات فرستنده و گیرنده: نام و نام خانوادگی و آدرس فرستنده، نام و نام خانوادگی و آدرس گیرنده

اطلاعات راننده: نام نام خانوادگی راننده، شماره شناسنامه و کد ملی راننده، محل سکونت، شماره گواهینامه، محل صدور و شماره کارت هوشمند، دفترچه کار راننده اول و راننده دوم

اطلاعات خودرو: شماره پلاک وسیله نقلیه، سری پلاک، محل شماره گذاری، نوع بارگیر، کارخانه ساخت، شماره کارت هوشمند ناوگان

اطلاعات بار: نام محموله، وزن، نوع بسته بندی، تعداد بسته، مبدأ بارگیری، مقصد تخلیه

اطلاعات مالی: مبلغ کل کرایه، پیشکرایه، باقیمانده کرایه، حق پایانه، کمسیون دریافتی، حق بیمه پرداختی

بارنامه حمل بین المللی با کامیون

اینگونه بارنامه ها که تابع کنواسیون حمل و نقل (CMR) صادره می شود راهنامه بین المللی (CMR) نامیده می شود. در بارنامه CMR (گیرنده محل تحویل کالا محل و تاریخ بارگیری حمل کننده فرستنده مشخصات کالا و شماره ترانزیت کامیون و نام راننده و مشخصات کالا شامل وزن، تعداد، نوع کالا ، تعداد بسته ها، نوع بسته بندی و علامت و شماره ها قید می گردد. CMR می بایست به مهر ورود و خروج کشور مقصد ممهور گردد.

علاوه بر صادرکنندگان بارنامه ، متقاضیان آن اعم از فرستندگان و گیرندگان یا رانندگان نیز می بایستی مقررات حاکم و ناشی از آن را رعایت نمایند که برخی از مقررات مرتبط به هر یک از آنان عبارت است از

الف : صادرکنندگان (شرکت یا مؤسسه حمل و نقل)

• تنظیم یا تکمیل مندرجات بارنامه، به ویژه لحاظ نمودن کرایه حمل برابر قرارداد حمل
• صدور بارنامه از مبدأ قانونی شرکت به سایر نقاط کشور
• اخذ پروانه عبور برای بارهای ترافیکی و نیز صدور بارنامه جهت آنان
• صدور بارنامه تحت پوشش بیمه مسؤولیت حمل (مسؤولیت مدنی حمل کنندگان)

ب : فرستندگان

• اعلام مشخصات مرسل الیه و آدرس دقیق و صحیح محل بارگیری
• اعلام مشخصات گیرنده کالا و آدرس دقیق و صحیح محل تخلیه
• اعلام مشخصات کالا از نظر تعداد، وزن، ارتفاع، طول، عرض، نوع بسته بندی و…
• بارگیری به موقع ناوگان و اعزام آن به منظور جلوگیری از خسارتهای احتمالی

ج : گیرندگان

• تخلیه به موقع ناوگان به منظور جلوگیری از پرداخت حق توقف
• پرداخت کرایه کل درج شده در بارنامه صادره توسط شرکت یا مؤسسه حمل و نقل به راننده کامیون، کامیونت یا تریلر حامل کالا

د : رانندگان

• نگهداری از بارنامه صادره جهت اخذ کرایه حمل در مقصد
• حضور به هنگام بارگیری بار
• عزیمت سریع پس از بارگیری در مبدأ برای به موقع رساندن کالا به مقصد
• حفظ و نگهداری از محموله بارگیری شده از زمان بارگیری تا زمان تخلیه
• حضور به هنگام تخلیه بار در مقصد باربری

بارنامه دریایی ( Ocean Bill of Lading )

سندی است که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن در مقابل دریافت کالا و مشخص شدن پرداخت هزینه آن جهت حمل صادر می گردد .

در این بارنامه مشخصات کامل بار قید و توسط فرمانده کشتی امضاء می گردد و به موجب آن تعهد می شود بار توسط کشتی به مقصد حمل و تحویل گیرنده داده شود. هر بارنامه دریایی یا اسناد مشابه دیگری که به استناد آن قرارداد اجاره کشتی، رابطه بین متصدی باربری و دارنده بارنامه یا سند مذکور را از زمان صدور تعیین کند، قرارداد باربری تلقی می گردد.

بارنامه دریایی از نظر شکلی و بر اساس نوع کالا ، نوع کشتی ، منطقه تجارت و یا دلایل دیگر بسیار متفاوتند :

بارنامه چند محموله ای یا گروهی یا بارنامه خانگی: (L.C.L) نام این بارنامه بر گرفته از ( Less/Low Container Load ) شیوه ای از بارگیری بارگنج ( Container ) است به گونه ای که فضای خالی در کانتینر باشد.

بارنامه تفکیکی یا ( HBL ) : نام این بارنامه بر گرفته از ( House Bill of Lading ) است ، صدور این بارنامه هنگامی است که متصدى یا نماینده ترابری، ( فرستنده / Forwarder ) ، بارنامه صادر شده از سوی مالک کشتی را نمی تواند به هر یک از فروشندگان کالاها تحویل دهد، در این حالت او برای هر یک از فروشندگان کالاها بارنامه تفکیکی ( HBL ) به عنوان گواهی حمل صادر می کند. این سند را بارنامه داخلی نیز می نامند در مقصد نماینده بنگاه ترابری کننده اقدام به گشایش محموله گروهی نموده و بر اساس بارنامه داخلی ، کالاهای فرستاده شده را به گیرندگان آنها تحویل می دهد.

بارنامه چند نمایی یا چند وجهی ( MBL ) : نام این بارنامه بر گرفته از ( Multimodal Bill of Lading ) است ، که برای ناوگان های ترابری دریایی، هوایی، زمینی ( جاده ای و ریلی ) کاربرد دارد. واژه نمادین ( C.F.S ) بر گرفته از ( Container Freight Station ) ایستگاه محموله بارگنج و ( CY ) بر گرفته از ( Container Yard ) میدان ( محوطه ) بارگنج است. با درج این عبارت در بارنامه، هزینه بارگیری کالا به بارگنج در کشور مبدأ وتحویل کالا از بندر مبدأ و هزینه های تخلیه از کشتی در کشور مقصد بر عهده فروشنده یا متصدى یا نماینده حمل و نقل ،( فرستنده / Forwarder )و یا ترابر کننده ( carrier ) است.

بارنامه هوایی ( Air way Bill )

راهنامه یا بارنامه هوایی ، معمولا در ۱۲ نسخه صادر شده که ۳ نسخه اصلی آن از نظر تجارتی مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمت‌ های داخلی شرکت هواپیمائی به کار برده می‌ شود. این نوع بارنامه باید ممهور به مهر شرکت هواپیمائی و شامل اطلاعات مربوط به تاریخ پرواز و شماره پرواز باشد. این نوع بارنامه قابل معامله نیست.

۳ نسخه اصلی در بارنامه هوایی عبارتند از :

• نسخه اصلی اول برای شرکت حمل کننده یا صادر کننده FOR CARRIER
• نسخه اصلی دوم برای گیرنده کالا FOR CONSIGNEE
• نسخه اصلی سوم برای فرستنده کالا FOR SHIPPER

بارنامه راه آهن ( Railway of Landing )

سندی است که توسط شرکت های راه آهن در ایستگاه های بارگیری آنان صادر می شود و شرکت راه آهن طی این سند اعلام می کند که کالای مندرج در راهنامه را تحویل گرفته و متقبل می شود که آن را در مقصد صحیح و سالم همان طور تحویل بدهد.

راهنامه راه آهن، غیر قابل معامله و انتقال است و بنابراین با ظهر نویسی نمی توان آن را به دیگری انتقال داد.

سه مبدأ ورودی کالا در ایران عبارتند از :

• کالا هایی که از مبدا اروپا از طریق کشور ترکیه حمل شده و از مرز رازی وارد ایران می شود
• کالا هایی که از کشورهای اروپایی و یا از طریق ترانزیت کشورهای اروپای شرقی و اتحاد شوروی حمل شده و از طریق مرز جلفا وارد ایران می شود
• کالا هایی که از مبادی راه آهن میر جاوه وارد ایران شده و مقصد این کالاها ایستگاه راه آهن زاهدان است

مشخصات موجود در بارنامه راه آهن عبارت است از :

• نام و آدرس فرستنده کالا
• نام ایستگاه مبدأ و مقصد کالا
• نام و آدرس گیرنده کالا
• تعیین نوع کالا و مشخصات آن از قبیل تعرفه، ابعاد و غیره
• وزن کالا ، تعداد بسته ها و مشخصات بسته بندی
• شماره واگن
• ذکر جزئیات مورد لزوم جهت گمرک
• هزینه حمل کالا (معمولا بر اساس تعرفه راه آهن مربوطه)

بارنامه سراسری

بارنامه سراسرى يکى از قديمى‌ترين انواع بارنامه‌هاى حمل مى‌باشد. از اين نوع بارنامه در حمل با کاميون، کاميون – قطار و کشتى – کاميون و حتى در مواردى براى حمل دريائى نيز استفاده مى‌شود.

ويژگى‌هاى بارنامه سراسرى به شرح زير است :

• حاکى از بارگيرى کالا روى وسيله حمل مى‌باشد
• بدون قيد و شرط است
• حاکى از نحوه پرداخت کرايه حمل مى‌باشد
• در نسخ کامل (سه نسخه) صادر مى‌شود
• تاريخ صدور بارنامه مشخص است
• سندى قابل معامله است

بارنامه حمل مرکب ( Combined Teransport B/L )

در بارنامه حمل مرکب ، کارگزار مسئوليت حمل زمينى و دريایى را عهده‌دار است. در واقع خدمات Door to Doof توسط اين نوع بارنامه صورت مى‌پذيرد. چون صادرکننده اين نوع بارنامه کارگزارها مى‌باشند، لذا معمولاً از فرم متحدالشکل تهيه شده توسط فدراسيون بين‌المللى کارگزاران FIATA که به تائيد اتاق بازرگانى بين‌المللى هم رسيده است استفاده مى‌شود.

بارنامه فیاتا

بارنامه فیاتا یکی از رایج ترین استاندارهای بین المللی صدور بارنامه است. در این بارنامه سعی شده تا بارنامه ای متحد الشکل طراحی گردد و قوانین و مقررات استاندارد و مشخص برای بارنامه های استاندارد تعریف گردد. استاندارد سازی و تعریف قوانین مشخص باعث تسهیل حمل و نقل بین المللی خواهد شد. با توجه به اهمیت بارنامه های فیاتا در این قسمت به معرفی و تشریح فیاتا و قوانین آن پرداخته ایم.

معرفی فیاتا

فیاتا ( اتحادیه بین المللی شرکت های متصدی حمل و نقل به عنوان یک سازمان غیر دولتی با عضویت بیش از 40000 فوروادر و کریر در سال 1926 تاسیس گردید. فیاتا به عنوان یک سازمان مرکزی برای ایجاد ارتباط میان فورواردر های حمل و نقل در سراسر جهان عمل می نماید. فیاتا مسئولیت تضمین، تسهیل روابط و همکاری مشترک میان ذی نفعان در حمل بین المللی کالا و مسئول در نظر گرفتن نیازمندی های ذی نفعان در یک برنامه حمل تجاری بین المللی است.

بارنامه حمل مرکب فیاتا (FBL)

بارنامه حمل مرکب فیاتا مهم ترين سندی است كه سازمان فياتا در اختيار فورواردرهای عضوش قرار می دهد. بارنامه فیاتا یک سند حمل ترکیبی است که تحت قوانین متحد الشکل اتاق بازرگانی بین الملل (UCP) توسط فورواردر ها صادر می شود. بارنامه فیاتا به شکل استاندارد بوده و دارای قوانین و شرایط استاندارد تجاری است. بارنامه فیاتا توسط اتاق بازرگانی بین المللی تایید شده است. برای صدور بارنامه فیاتا ، فوروادر ها می بایست به عضویت فیاتا رسیده باشند. در قوانین متحد الشکل گمرکات و اجرائیات (UCP) موارد زیر در بخش 25 در رابطه با بارنامه فیاتا آورده شده است.

ین سند قابل معامله و انتقال بوده و مورد پذيرش بانكها برای معامله اسناد قرار می‌گيرد. این سند را می توان در حمل كالا توسط کامیون، کشتی، هواپیما و قطار استفاده کرد. بارنامه حمل مرکب فیاتا یک سند قابل معامله است مگر آنکه بر روی آن عبارت غیر قابل معامله ذکر شده باشد.

متصدی حمل و نقل ( فورواردر ) صادر کننده بارنامه حمل مرکب فیاتا که به عنوان عامل حمل و نقل مرکب عمل می کند مسئولیت کالا و انجام عملیات حمل و نقل را به عهده دارد .فورواردر نه تنها مسئولیت تحویل کالا را در مقصد به عهده می گیرد بلکه مسئول عملیات کلیه حمل کنندگان و اعمال اشخاص ثالثی است که در حین حمل و نقل به وسیله او به کار گرفته می شوند .

خصوصيات بارنامه حمل مرکب فياتا

• سندى بهادار و قابل معامله است
• به تایيد اتاق بازرگانى بين‌المللى رسيده است
• منطبق با مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادى اتاق بازرگانى بين‌المللى که مورد قبول کليه بانک‌ها است مى‌باشد
• صادرکننده بارنامه FBL با صدور اين بارنامه نه تنها خود مسئوليت تحويل کالا به گيرنده را به عهده مى‌گيرد، بلکه مسئوليت هر نوع عملکرد ناصحيح و خلاف حمل‌کننده اصلى و عوامل مؤثر در حمل را نيز تقبل نمايد
• در حمل مرکب به کار گيرى انواع مختلف وسايل حمل از قبيل کاميون، کشتي، قطار و هواپيما مورد استفاده قرار مى‌گيرد
• مى‌تواند به حواله‌کرد صادر شود
• منحصراً توسط کارگزاران مجاز فياتا صادر مى‌شود